Nίκος Mάργαρης

«_Η επιρροή που δέχθηκε ο βιότοπος των Πρεσπών από τους παραδοσιακούς
Δασολόγους της εποχής είναι χαρακτηριστική. Αλλωστε ακόμη και ο ορισμός της
ως _Εθνικού Δρυμού_ πέρα από το ότι είναι ελληνικούρα πρώτης γραμμής το
δείχνει ξεκάθαρα. Όταν η λέξη δρυμός σημαίνει δάσος με βελανιδιές ή, έστω,
απλώς δάσος -η λέξη δρυς σημαίνει βελανιδιά!- με ποιά λογική η λίμνη είναι
δρυμός;_»

ΟΙΚΟ-ΛΟΓΙΚΑ
Ν.Σ. ΜΑΡΓΑΡΗΣ

Για τις Πρέσπες και άλλα τινά_

ΠΗΓΑ για πρώτη φορά στην περιοχή των Πρεσπών πριν από είκοσι πέντε χρόνια
με το Πανεπιστήμιο, εκδρομή με φοιτητές. Τότε, για να φτάσεις μέχρι εκεί
έπρεπε να έχεις ειδική άδεια από την αστυνομία και το στρατό και άριστα
«κοινωνικά φρονήματα». Κάτι σαν αυστηρό εσωτερικό_ διαβατήριο.
O συνοριακός σταθμός ελέγχου ήταν εκεί όπου υπάρχει και σήμερα φυλάκιο του
στρατού στο χιονοδρομικό καταφύγιο του Πισοδερίου.
Όταν φτάσαμε στη Μεγάλη Πρέσπα ένας καθηγητής μας μίλησε για την σπάνια
ορνιθοπανίδα και ως γνήσιοι Έλληνες φοιτητές εν μέσω χαχανητών και πλάκας
πήγαμε στο εστιατόριο όπου γίναμε κατά το κοινώς λεγόμενο «πίτα». Έτσι το
μόνο που θυμάμαι από την πρώτη μου επίσκεψη στις Πρέσπες ήταν η δυσκολία με
τα φυλάκια ελέγχου και το_ κρασί!
Τέλη της δεκαετίας του ?70 καθηγητής πλέον στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
και διευθυντής του νεοσύστατου εργαστηρίου οικολογίας ήταν απαραίτητο να
γυρίσω τη Βόρεια Ελλάδα μια και όλη μου η έρευνα μέχρι τότε είχε να κάνει
με τα μεσογειακά οικοσυστήματα της Νότιας και της νησιωτικής Ελλάδας.
Βεβαίως, η κατανόηση του χώρου της Μακεδονίας δεν είχε προκύψει από τις
συγκρίσεις μου με τους άλλους καθηγητές που γνώριζαν καλύτερα το χώρο. Οι
περισσότεροι από αυτούς ουδέποτε είχαν ασχοληθεί με την Ελλάδα. Θυμάμαι
μάλιστα κάποιον να χρησιμοποιεί μονίμως για τα πειράματά του μυίγες της_
Χαβάης τις οποίες τάιζε μπανάνες!
Αποφάσισα λοιπόν να ξαναπάω στις Πρέσπες, οι οποίες ήδη πριν μερικά χρόνια
είχαν ανακυρηχθεί και «Εθνικός Δρυμός». Δύο πράγματα με είχαν εντυπωσιάσει
στη δεύτερή μου επίσκεψη:
Το πρώτο από αυτά ήταν η εκπληκτική ομορφιά του χώρου σε συνδυασμό με την
αξεπέραστη βιολογική ποικιλότητα που το χαρακτήριζε.
Το δεύτερο ήταν το Ζωολογικό Μουσείο που υπήρχε στην πόλη της Φλώρινας.
Υπήρχε εκεί ένα κακόμοιρο γέρικο λιοντάρι το οποίο -ήταν χειμώνας- το
ζέσταιναν με μια ηλεκτρική_ σόμπα, η οποία του έκαιγε το μαλλί. Στο
μοναδικό χώρο της Ευρώπης όπου υπήρχε μια ποικιλία πουλιών επιστημονικής
και αισθητικής αξίας μεγαλύτερης από τον καλύτερο ζωολογικό κήπο, οι
τοπικές αρχές «μαϊμούδιζαν» (στην κυριολεξία! Είχαν και μαϊμούδες!)
ευρωπαϊκά με το υπέργηρο λιοντάρι στο οποίο λίγο αργότερα έκαναν και
εγχείρηση_ προστάτη!
Την ίδια εποχή ο τότε νομάρχης σε αγαστή συνεργασία με τις υπηρεσίες δασών
«εμπλούτιζαν» το θησαυρό της φύσης ρίχνοντας έξω από κάθε λογική_
φασιανούς.
Αρχές του 1980 είχα αρχίσει να αρθρογραφώ κι έτσι βλέπω σε πολλά μου
κείμενα τις Πρέσπες να έρχονται και να επανέρχονται μια και η επίσκεψη σ?
αυτές ήταν ιστορία μιας ημερήσιας εκδρομής.
H επιρροή που δέχθηκε ο βιότοπος των Πρεσπών από τους παραδοσιακούς
Δασολόγους της εποχής είναι χαρακτηριστική. Αλλωστε ακόμη και ο ορισμός της
ως «Εθνικού Δρυμού» πέρα από το ότι είναι ελληνικούρα πρώτης γραμμής το
δείχνει ξεκάθαρα. Όταν η λέξη δρυμός σημαίνει δάσος με βελανιδιές ή, έστω,
απλώς δάσος -η λέξη δρυς σημαίνει βελανιδιά!- με ποιά λογική η λίμνη είναι
δρυμός;
Εκείνη την εποχή διαπίστωσα ότι οι καλαμιές είχαν αρχίσει να επεκτείνονται
και να κατακυριεύουν τις ακτές, πράγμα που έδειχνε αρχή ευτροφισμού. Τις
ίδιες χρονιές άρχισαν να υπάρχουν και προβλήματα με την ιχθυοπαραγωγή με
μία αρρώστεια των γιβαδιών (κοπρίνος). Κάποιος ευφάνταστος ιχθυολόγος
πρότεινε και άρχισε να κάνει στα γριβάδια_ εμβόλια και κάποιος άλλος
«εμπλούτιζε» τη λίμνη με γόνο!
Είναι σα να καταπολεμείς την παιδική ανεμοβλογιά -για να χρησιμοποιήσω ένα
καθημερινό παράδειγμα- στέλνοντας στο ίδιο σχολείο όπου υπάρχει η επιδημία
όλο και περισσότερα πιτσιρίκια.
Μέχρι τότε οι κάτοικοι περιόριζαν την επέκταση των καλαμιών «δι? ιδίων
μέσων». Ήταν ένας χρήσιμος φυσικός πόρος το καλάμι για τη γεωργία (στήριξη
των φασολιών κ.λπ.), τις καλαμωτές στις κατασκευές, στα ξυλάκια για τα
σουβλάκια καθώς και στο χαρτί όπου προσέθεταν καλάμια στη χαρτοποιΐα της
Λάρισας παλαιότερα.
Επιπρόσθετα όταν οι κάτοικοι έβλεπαν ότι τα καλάμια, παρ? όλη τη χρήση
πήγαιναν να υπεραυξηθούν, περίμεναν να παγώσει η λίμνη. Αφού κοίταζαν προς
τα που φυσούσε ο αέρας, μ? ένα στουπί τα έκαιγαν και τα περιόριζαν.
Όμως, όταν από τη μια πλευρά η λίμνη εμπλουτίζεται με λιπάσματα -κάτι
πρωτόγνωρο γι? αυτήν- και από την άλλη σταματά η απομάκρυνση των καλαμιών
είναι λογικό να γεμίσει καλαμώνες. Δυστυχώς, σ? αυτό το σημείο τη
μεγαλύτερη ευθύνη έχουν οι κατά καιρούς «οικολόγοι», οι οποίοι θεώρησαν,
βλακωδώς, ότι δεν θα έπρεπε να πειραχθούν οι καλαμιές γιατί εκεί «φώλιαζαν
τα πουλιά». Φαίνεται προτιμούν οι ίδιοι τα καλάμια για να τα_ καβαλούν!
Όπως γίνεται συνήθως στη χώρα μας οι «οικολόγοι» έξω από κάθε γνώση της
δομής και της λειτουργίας των οικοσυστημάτων μας στήριξαν τα πάντα στις
στείρες απαγορεύσεις δημιουργώντας εχθρότητα στους κατοίκους. Οι οποίοι με
τη σειρά τους θεωρούν ότι οι οικολόγοι φταίνε για τα πάντα.
Ας μου επιτραπεί στο σημείο αυτό να ξαναγράψω κάποια επιχειρήματα και
γεγονότα γι? αυτήν την ανώφελη σύγκρουση εκεί.
Όποιος πηγαίνει στην περιοχή και πριν φθάσει περνάει από πολλά άδεια χωριά.
Εκεί κανένας οικολόγος δεν πέρασε ποτέ, κι όμως ερήμωσαν και το ίδιο ισχύει
για ολόκληρη την «περιφερειακή» και ορεινή Ελλάδα.
Από την άλλη το ενδιαφέρον των οικολόγων έκανε την περιοχή των Πρεσπών
πασίγνωστη μέσα και έξω από την Ελλάδα. Κάτι που δεν έχει συμβεί με άλλες
περιοχές όπως στα χωριά της Αργιθέας ή στην ορεινή περιοχή του Νομού Αρτας.
(Εκεί αποδίδουν την υποβάθμιση στην απουσία του δρόμου Αρτας - Τρικάλων.)
Είμαστε, σ? όλη την Ελλάδα, έτοιμοι να αποδώσουμε ευθύνες σ? οτιδήποτε και
σ? οποιονδήποτε έξω από την παρέα ή το κόμμα μας. Φταίνε οι οικολόγοι που
ξοδεύτηκαν πριν από δέκα χρόνια στην Πρέσπα δεκάδες εκατομμυρίων για να
γίνει αρδευτικό δίκτυο; Το οποίο διασχίζει καλλιέργειες σιταριού οι οποίες
δεν χρειάζονται_ πότισμα;
Φταίνε οι οικολόγοι που εκείνοι οι οποίοι λειτουργούσαν το εργοστάσιο
κονσερβοποιΐας τσιρονιού -στο όνομα του εύκολου κέρδους- χρησιμοποιούσαν
τενεκεδάκια που σκούριαζαν; Στα οποία έβαζαν μαζί με τα νοστιμότατα ψάρια
σπορέλαιο χείριστης ποιότητας;
Οι οικολόγοι τα έκαναν αυτά; Ή, μήπως, η απληστία η οποία, βεβαίως, γύρισε
ανάποδα με τις ακυρώσεις των παραγγελιών από Γαλλία και το τελικό κλείσιμο
του εργοστασίου;
Όταν οι «αναπτυξιολόγοι» έκοβαν αδιακρίτως και στο γάμο του Καραγκιόζη τ?
αναρίθμητα δένδρα της περιοχής με μπουλντόζες, φταίνε οι οικολόγοι που το
κατήγγειλαν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα; Τι ήθελαν οι κάτοικοι; Να πουλήσουν
το ξύλο στη λογική «καίω τα έπιπλα του σπιτιού μου για να ζεσταθώ»;
Αν διαφωνούν τους συνιστώ να μετρήσουν τους κατοίκους στο χωριό Κέλλη στο
δρόμο για την Έδεσσα. Εκεί είναι οι οικολόγοι που εμπόδισαν την ανάπτυξη;
Ή, μήπως, η αδιαφορία για το περιβάλλον ακολούθησε την πληθυσμιακή μείωση;
Με αποτέλεσμα το χωριό να είναι μέσα σε γυμνά πετρωμένα βουνά; Στο κέντρο
του τίποτε;
Από την άλλη, καλό θα είναι και οι οικολόγοι να ηρεμήσουν και να
κατανοήσουν ότι και οι κάτοικοι έχουν δικαιώματα. Τα οποία με κανέναν τρόπο
δεν εκχώρησαν στους ίδιους.
Είναι, επομένως, γελοίο και απαράδεκτο να τρέχει ο οικολόγος αγριεμένος και
να σταματά το γλέντι ενός γάμου στην Πρέσπα ζητώντας να σταματήσουν αμέσως
τα νταούλια και τα κλαρίνα επειδή -όπως δήλωσε- ενοχλούν τα_ πουλιά.
Θα έπρεπε να γνωρίζει και αυτός τι λέει ο λαός για όποιον «αφήνει το γάμο
να πάει για πουρνάρια»!_Ν.Σ.Μ.